leidenislamblog

Hoe Marokkaanse jongeren het Nederlands verrijken

Hoe Marokkaanse jongeren het Nederlands verrijken

Jongeren integreren op een consistente manier woorden uit Marokkaanse talen in het Nederlands en vernieuwen daarmee de taal. Izjen goede ontwikkeling? En hoe gaat dit in zijn werk?

In het Nederlands van jongeren met een Marokkaanse afkomst worden regelmatig bepaalde Marokkaanse woorden gebruikt. Zulke woorden hoor je nu ook vaak bij mensen met een andere achtergrond.

Als je over de juiste straat loopt, of op de goede plaats op het internet kijkt kom je zomaar zinnen tegen als:

Wollah deze computer maakt izjen geluid bhel een vliegtuig die gaat opstijgen (Twitter, 2013)

“echt, deze computer maakt een geluid als een vliegtuig dat gaat opstijgen”

ja tog goed wat geef jij die mohammed hoofdpijn wesh denk je is wehed ruzie sessie meh (Twitter, 2013)

“ja toch, goed, waarom bezorg je die Mohammed hoofdpijn? Denk je dat dit een ruziesessie is of zo?”

Wollah ik ging net op iemand de profiel ineens ik zie wahed lopende ici paris mattie hayek 6 kilo make up (Twitter, 2013)

“echt, ik ging net op het profiel van iemand en ineens zie ik iemand lopen; (net) Ici Paris, vriend, extreme 6 kilo make-up.”

hallo a kkhollander, wesh denk je wij zitten te janken om hier te blijven wella, bhal nl is leuk ofso. (twitter, 2013; reactie op een tweet van een PVV-aanhanger)

“hallo rot-Hollander, denk je dat we zitten te janken om hier te blijven? Alsof Nederland leuk is of zo.”

Al deze zinnen komen van internetgebruikers met een Marokkaanse achtergrond. De zinnen zijn zowel in hun woordenschat als in hun structuur in grote lijnen Nederlands, maar er zijn ook belangrijke verschillen. Zo vinden we bepaalde typische structuren: denken zonder dat er dat op volgt (wesh denk je is wehed ruzie sessie meh); die gebruikt bij een ‘het’-woord (een vliegtuig die gaat opstijgen); en het gebruik van de in een bezitsuitdrukking (iemand de profiel). Maar het meest vallen toch wel de Marokkaanse woorden op: izjen ‘een’ en meh ‘woordje aan het einde van een vraagzin’ uit het Tarifiyt Berber (Tamazight); bhel ‘als, alsof’, wehed/wahed ‘een’ en nog meer woorden uit het Marokkaans Arabisch.

Nu zou je kunnen denken: die Marokkanen kennen nu eenmaal hun talen, en ze mengen de boel vrijelijk door elkaar – iets wat taalkundigen wel codewisseling noemen. Maar dat is hier maar in beperkte mate het geval. Er lijken duidelijke grenzen te worden gesteld aan welke woorden je in het Nederlands inzet en welke niet. Je kunt wel (graag zelfs!) zeggen wehed mannetje “een mannetje”, maar dek mannetje (“dat mannetje”) klinkt raar. Het gaat dus om een beperkt aantal woorden.

Bovendien gaat het vooral om woorden die een functie aanduiden in de zin, en niet een concreet iets of iemand – je gebruikt geen Marokkaans woord voor “school” of “schoen”. En ten slotte, het is mogelijk om in één Nederlandse zin zowel Berberse als Marokkaans-Arabische woordjes in te zetten: zo heeft wesh denk je is wehed ruzie sessie meh een vraagaanduiding en een onbepaald lidwoord uit het Arabisch (wesh en wehed), maar eindigt het in een vraagaanduiding uit het Berber (meh).

Nu gebruiken Marokkaanse jongeren dit soort woorden niet in iedere situatie. De inzet van Marokkaanse woorden heeft namelijk een bepaald effect op hoe je je mededeling neerzet: hij wordt minder serieus, soms mild ironisch, soms “cool”, soms een beetje agressief. Het gaat dus om een bepaalde stijl van spreken waarmee je aangeeft hoe de luisteraar je zin moet opvatten. Het is trouwens belangrijk om de inzet van woorden als izjen en bhel los te zien van woorden die direct met de islam van doen hebben. Dat soort woorden heeft vaak heel andere associaties en zijn in een serieus gesprek juist wel op hun plaats.

De Marokkaanse stijl kent een zekere populariteit onder jongeren met een andere achtergrond, en dit soort woorden verspreidt zich dan ook naar andere bevolkingsgroepen. Op deze manier wordt het gesproken Nederlands dus verrijkt met Marokkaanse uitdrukkingen. Voor sommigen wordt het zelfs verrijkt met nieuwe klanken, want er zijn niet-Marokkaanse jongeren die gewoon “op straat” de moeilijke Berbers/Arabische keelklanken machtig zijn geworden!

Soms gaat de oorspronkelijke betekenis van het Marokkaanse woord verloren in de overdracht naar andere bevolkingsgroepen. Zo wordt door niet-Marokkanen het onbepaalde lidwoord van het Berber, izjen, gebruikt als een versterker (een beetje als het Engelse f***ing) zonder dat de oorspronkelijke betekenis nog doorschemert. Om nog twee voorbeelden van twitter te geven:

Is al izjen nacht wat leren kga zo slapen (Twitter, 2017)

“het is verdorie (izjen ‘een’) al nacht. Hoezo leren? Ik ga zo slapen.”

Snap die mensen niet die welkom doen je bent de izjen koningin niet (Twitter, 2013)

“ik snap die mensen niet die je welkom heten; je bent de izjen (‘een’) koningin niet.”

Gaan deze woorden het halen in het Nederlands? Gebruiken mensen over dertig jaar nog bhel en izjen, zoals we ook nog steeds Jiddische woorden als gozer en tof gebruiken? De tijd zal het leren...

Maarten Kossmann gaf op 13 november zijn oratie getiteld “Van Carthago tot Gouda-Oost: over Berber studies”. Lees meer

0 Comments